Nowa ustawa dokręci kredytową śrubę. Zmiany już niedługo

2 dni temu 14

Reklama 3 tysiące złotych na miesiąc.

WAKACJE NA GIEŁDZIE

Michał Kisiel2025-07-09 06:00analityk Bankier.pl

publikacja
2025-07-09 06:00

„Pożyczka bez BIK”, „30 rat i pierwsza płatność w grudniu” – takie produkty mają przed sobą krótkie życie. Już w 2026 r. wejdzie w życie nowa ustawa o kredycie konsumenckim. Projekt autorstwa UOKiK wprowadza sporo nowości, w tym ostrzejsze wymogi przy badaniu zdolności.

Nowa ustawa dokręci kredytową śrubę. Zmiany już niedługo

Dokładnie 4 lata temu na łamach Bankier.pl informowaliśmy o opublikowaniu szkicu unijnej dyrektywy CCD2 (Consumer Credit Directive). Jej pierwsza wersja (CCD) była fundamentem regulacji rynku kredytów konsumenckich, również w Polsce, gdzie zaimplementowano ją pod postacią ustawy o kredycie konsumenckim.

7 lipca 2025 r. opublikowano polski projekt nowej ustawy o kredycie konsumenckim. Ten zapowiadany od dawna dokument powstał pod auspicjami Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Nie tylko wdraża zapisy CCD2, ale także dodaje sporo innych nowości, w tym z obszaru sprzedaży usług finansowych na odległość. Oto najważniejsze z punktu widzenia „przeciętnego kredytobiorcy”.

Wszystko w jednej ustawie

Nowa ustawa będzie dotyczyć niemal wszystkich scenariuszy, w których jako konsument (czyli nie w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą) pożyczamy pieniądze. Zniesiony zostanie limit kwoty 255,5 tys. zł, powyżej którego nie obowiązują obecnie ustawowe zasady. Prawo obejmie m.in. umowy najmu i leasingu, nieoprocentowane kredyty (w tym płatności odroczone w klasycznej formule), linie kredytowe w ROR.

Jedynymi wyjątkami pozostaną kredyty zabezpieczone na nieruchomości i na cele mieszkaniowe (gdzie mamy ustawę o kredycie hipotecznym) oraz odwrócony kredyt hipoteczny (który na polskim rynku do tej pory się nie pojawił).

Ostrzeżenia jak na papierosach

Dokładniejsze informacje i więcej ostrzeżeń – tak jednym zdaniem można podsumować kierunek zmian w obowiązkach kredytodawców na etapie przed podpisaniem umowy. W reklamach i materiałach informacyjnych, czyli np. ulotkach czy stronach internetowych, nie będzie można zamieszczać sformułowań „mogących stwarzać u konsumenta fałszywe oczekiwania w zakresie dostępności i kosztów”. Zniknąć powinny zatem hasła o „pożyczkach bez formalności” czy „ratkach lekkich jak piórko”.

Każda reklama kredytu konsumenckiego będzie musiała także zawierać ostrzeżenie „uwaga! Pożyczanie pieniędzy kosztuje”. Nie zmienią się natomiast znacząco wymogi dotyczące danych w materiałach informacyjnych. Na rynku pozostaną dwa typy przekazów, a w każdym z nich obowiązkowym i eksponowanym elementem pozostanie RRSO. Nowością jest natomiast obowiązek przechowywania przez 3 kolejne lata wszelkich informacji o charakterze reklamowym, na potrzeby ewentualnego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Regulacyjna miotła, czyli w sklepach RTV będą zmiany

W ustawie przewidziano kilka precyzyjnie sformułowanych zakazów, które „wymiotą” z rynku niektóre ze znanych dziś konsumentom produktów:

„Kredyty bez BIK”, czyli sugerowanie, że pozostałe zobowiązania, w tym odnotowywane w bazach danych, nie mają wpływu na dostęp do finansowania.
„Pożyczki od ręki”, czyli podkreślanie łatwości i szybkości uzyskania kredytu.
„Pierwszej raty nie płacisz”, czyli udzielenie rabatu uzależnionego od zaciągnięcia kredytu konsumenckiego.
„30 rat 0 proc. i pierwsza płatność w przyszłym roku”, czyli odroczenie terminu spłaty rat na okres dłuższy niż 3 miesiące.

Część wymienionych w art. 13 projektu przypadków okaże się zapewne okazją do sporów o interpretację. Interesujący przykład to zakaz sugerowania, że kredyt „prowadzi do zwiększenia zasobów finansowych”. Można argumentować, że to jeden z najbardziej oczywistych sposobów reklamowania pożyczania, a istotą kredytu jest zwiększenie zasobów (ale nie posiadanych, lecz „do dyspozycji” konsumenta). Jedno jest pewne, marketingowców czekać będzie sporo wyzwań.

Przy okazji zakazano także oferowania w związku z umową o kredyt usług i towarów innych niż usługi i produkty finansowe. Warto przypomnieć, że był to niedawna sposób na ominięcie limitów kosztów pożyczek – do finansowania dodawano np. kursy językowe.

Ubezpieczenia po nowemu

Jednym z „dodatków” do kredytów budzących od lat kontrowersje są różnego rodzaju ubezpieczenia spłaty zobowiązania. Temat podjął nadzór finansowy wprowadzając zmiany w Rekomendacji U i minimalne wymogi wobec parametrów ubezpieczeń CPI. W projekcie ustawy o kredycie konsumenckim pojawia się natomiast fragment, który „otwiera” ten produkt na podobnej zasadzie jak ubezpieczenia nieruchomości w kredytach hipotecznych.

Jeśli kredytodawca będzie wymagał ubezpieczenia spłaty kredytu jako zabezpieczenia, będziemy mogli sami dostarczyć odpowiednią polisę z rynku, pod warunkiem, że spełni ona graniczne warunki. Aby zyskać czas na taki ruch, wprowadzono minimalnie 3-dniowy termin na zawarcie umowy ubezpieczenia, liczony od dnia przekazania zestawu minimalnych wymogów wobec polisy.

Dodatkową uwagę poświęcono konsumentom, którzy mieli w swojej historii epizod walki z nowotworem. „Dane osobowe dotyczące chorób onkologicznych u konsumentów nie mogą być pobierane oraz wykorzystywane do celów zawarcia umowy ubezpieczenia spłaty kredytu konsumenckiego po upływie 5 lat od zakończenia leczenia” – przewidziano w projekcie.

Badanie zdolności kredytowej z ostrzejszymi wymogami

W projekcie doprecyzowano kwestię zasad oceny zdolności kredytowej. Jako „dokręcenie śruby” należy potraktować fragment mówiący, że oświadczenie o dochodach i wydatkach gospodarstwa domowego może być jedynym wymaganym dokumentem w scenariuszu, gdy kwota kredytu nie przekracza jednokrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę (obecnie 4666 zł).

Przypomnijmy, że banki korzystają dziś z opcji przewidzianej w Rekomendacji T Komisji Nadzoru Finansowego, która daje możliwość stosowania uproszczonego podejścia do oceny zdolności kredytowej w zależności od kwoty kredytu i długości „znajomości” z klientem. Górny limit finansowania, przy którym teoretycznie można korzystać z oświadczenia klienta to 6-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Dla majowych danych byłaby to kwota przekraczająca 52 tys. zł.

Wymóg pełnego, bazującego na zaktualizowanych danych, badania zdolności kredytowej pojawia się także, gdy dokonywane jest podwyższenie kwoty kredytu lub limitu kredytowego.

Projektowana ustawa podkreśla, że badanie zdolności kredytowej:

Nie może opierać się wyłącznie na historii spłat zobowiązań, odnotowanej w bazach danych.
Nie może korzystać z danych z sieci społecznościowych.
Może bazować na automatycznych przetwarzaniu danych, w tym na profilowaniu. W takim przypadku jednak konieczne jest zapewnienie kredytobiorcy możliwości kontaktu z człowiekiem i złożenia wyjaśnień. Dodatkowo w przypadku odrzucenia wniosku, konsument ma prawo żądać ponownej oceny aplikacji przez człowieka.

Interesującą, „prewencyjną” funkcją procesu badania zdolności kredytowej ma być także wychwycenie osób, które już mają lub mogą mieć problem z obsługą zadłużenia. W takim przypadku kredytodawca ma poinformować wnioskodawcę o opcji wsparcia przez tzw. podmioty świadczące poradnictwo zadłużeniowe. Usługi takie ma świadczyć Rzecznik Finansowy (przy okazji zwiększono zatem składkę na RF dla kredytodawców) oraz podmioty wpisane do odpowiedniego rejestru.

Start już w 2026 r.

Projekt ustawy został skierowany do konsultacji publicznych. Planowany termin wejścia w życie większości przepisów zawartych w dokumencie to listopad 2026 r. Termin na transpozycję CCD2 do polskiego prawa upływa 20 listopada 2025 r.

Propozycja przygotowana przez UOKiK wzbudzi zapewne spore kontrowersje na rynku. Jednym z elementów, który zaniepokoi banki i pożyczkodawców jest nowa formuła tzw. sankcji kredytu darmowego. Zaprezentujemy ją wkrótce na łamach Bankier.pl.

Źródło: