Wypalenie zawodowe nie zaczyna się w pracy. Ignorujemy ważny czynnik

• Jak dbasz o zdrowie? Odpowiedz na te pytania i poznaj opinię ekspertów!
• Więcej aktualnych wiadomości znajdziesz na stronie głównej Onetu

Wypalenie zawodowe nie jest czarno-białe

Termin "wypalenie zawodowe" w powszechnym rozumieniu kojarzony jest przede wszystkim z nadmiernym obciążeniem zawodowym i długotrwałym stresem związanym z wykonywaną pracą. Tymczasem ekipa naukowców z Norweskiego Uniwersytetu Nauki i Technologii (NTNU) kwestionuje taki jednostronny punkt widzenia, zwracając uwagę na rozmaite presje i trudności pojawiające się również poza miejscem pracy. Co więcej, w badaniu mniej niż 30 proc. osób doświadczających wyczerpania przypisywało swoje dolegliwości wyłącznie czynnikom typowo pracowniczym.

Autorzy publikacji podkreślają, że źródeł wyczerpania można doszukiwać się w różnych obszarach życia i nie należy ograniczać go tylko do spraw zawodowych. Jak komentuje psycholog Renzo Bianchi z NTNU, u części badanych poczucie przytłoczenia wiązało się z codziennymi obciążeniami, które nierzadko przekładały się na symptomy zbliżone do stanów depresyjnych. Zobacz: Siedem objawów wypalenia zawodowego. To znaki, że praca cię wykańcza

Badania nad przyczynami wypalenia zawodowego

W badaniu uczestniczyło 813 norweskich pracowników, w tym osoby już deklarujące symptomy wypalenia. Naukowcy zestawiali to z subiektywną oceną czynników potencjalnie odpowiedzialnych za wyczerpanie, porównując zarazem skalę ogólnego stresu psychicznego.

Nieco ponad jedna czwarta respondentów jednoznacznie stwierdziła, że to głównie środowisko zawodowe wywołuje u nich chroniczne zmęczenie. Naukowcy zaobserwowali jednak, że choć to właśnie elementy pracy mogły w największym stopniu kojarzyć się z wypaleniem, także niepewność zatrudnienia i jakość relacji ze współpracownikami w wielu przypadkach silniej wpływały na ogólny dyskomfort psychiczny. Około 28 proc. uczestników badania nadal upatrywało jednak najważniejszej przyczyny w aktywności zawodowej, podczas gdy pozostali wskazywali powody tkwiące w dodatkowych obciążeniach życiowych.

Zróżnicowane przyczyny i konsekwencje wypalenia zawodowego

Autorzy zwracają uwagę, że nie jest to pierwsza analiza pokazująca, jak zjawisko wypalenia może mieć odmienne kształty zależnie od przypadków i nie musi być tylko efektem przepracowania. Psychologowie z NTNU dodają, że w przypadku osób podatnych na ogólny niepokój, nadmierne zmartwienia nie zawsze mają bezpośredni związek z sytuacją zawodową, a mimo to wyczerpują potężne zasoby energii. Według Renzo Bianchiego podobne obawy mogą dotyczyć wielu dziedzin życia i tym samym podsycać uczucie przygnębienia.

Jednocześnie badacze postulują dalsze projekty naukowe, aby lepiej określić, jak cechy osobowości wpływają na rozwój wypalenia. Podkreślają, że nieustanne roztrząsanie ewentualnych niepowodzeń bywa wyjątkowo obciążające psychicznie. Światowa Organizacja Zdrowia w oficjalnej definicji wciąż uznaje wypalenie za "chroniczny stres w miejscu pracy", wskazując na brak energii, wyraźny dystans wobec wykonywanych obowiązków i spadek profesjonalizmu jako najważniejsze czynniki. Historycznie, gdy amerykański psycholog Herbert Freudenberger ukuł pojęcie "wypalenie" po raz pierwszy, odnosiło się ono głównie do zawodów opiekuńczych, jednak z czasem określenie to zaczęto stosować wobec wszystkich typów profesji.

Zmiana perspektywy konieczna?

Naukowcy wskazują, że dotychczasowe definicje mogą nie uwzględniać wachlarza okoliczności przyczyniających się do rozwoju wypalenia. Ich zdaniem wnikliwsze rozpoznanie ułatwi opracowanie bardziej skutecznych sposobów radzenia sobie z tym problemem.

Według autorów, wielowymiarowe podłoże tej dolegliwości oddziałuje nie tylko na psychikę, lecz także na kondycję fizyczną. W niektórych sytuacjach główną rolę odgrywają czynniki związane z rodziną, przewlekłymi chorobami bądź sytuacją finansową. Badacze podkreślają również, że zawodowa stabilizacja i wsparcie zespołu potrafią ograniczyć ryzyko wypalenia. Wskazują przy tym na znaczenie wyboru ścieżki zawodowej, która daje satysfakcję — jeśli ktoś ma taką możliwość. Zobacz: Dotyka nawet 80. proc. Polaków. Jak objawia się wypalenie zawodowe?

Renzo Bianchi zauważa, iż brak pasji do wykonywanej profesji sprawia, że nawet mniejsze przeciwności w pracy mogą wywoływać nasilony stres. Podkreśla zarazem, że kluczowe okazuje się znalezienie zajęcia nadającego poczucie sensu i systematyczna praca nad osiągnięciem sukcesu. Szczegółowe ustalenia zespołu z NTNU opisano w czasopiśmie "Journal of Psychosomatic Research".