Ikona architektury PRL–u wpisana do rejestru zabytków. To perła polskiego brutalizmu

Pierwsza wersja budynku została wypracowana ok. 1972 r. przez Leszka Sołonowicza we współpracy z architektami Januszem Pukaczewskim i Jerzym Semeniukiem oraz inżynierami Wiktorem Humięckim i Ryszardem Piekarskim.

Zaprojektowany przez zespół jako Pawilon Wystawowy ZSRR miał stanąć przy skrzyżowaniu ul. Świętokrzyskiej i al. Jana Pawła II (wówczas Marchlewskiego), w sąsiedztwie pawilonu meblowego "Emilia". Kolejny projekt, już z przeznaczeniem pod Dom Książki, dotyczył lokalizacji przy skrzyżowaniu ul. Belwederskiej i Gagarina. Wykonany został przez Miejskie Biuro Projektów "Progrim". Wybór miejsca budowy zatwierdzono pod koniec 1974 r. Realizacja projektu, rozpoczęta w 1975 r. zakończona miała być w 1977 r. Prace budowlane i aranżacyjne ukończono jednak 3 lata później, a otwarcie największego wówczas w kraju lokalu Domu Książki nastąpiło 16 stycznia 1981 r.

Ciąg dalszy artykułu pod wideo.

• Czytaj też: "Grzybek" trafił do rejestru zabytków. "Ikoniczna architektura"

Perła warszawskiego brutalizmu w rejestrze zabytków

Dom Handlowy pełnił swoją pierwotną funkcję do lat 90. XX w. Wraz z likwidacją przedsiębiorstwa Dom Książki wykupiła prywatna firma. Od tego czasu na potrzeby nowych najemców przeprowadzono szereg adaptacji i modernizacji przestrzeni. Obecnie znajduje się tam zespół studiów postprodukcji dźwięku oraz obrazu.

Projekt wyróżnia się na tle stołecznej architektury i uznawany jest za jedno z największych osiągnięć projektowych architekta Leszka Sołonowicza obok takich realizacji jak warszawski hotel Victoria czy Studencki Dom Kultury "Stodoła". "Universus" uznanie zdobył szybko, bo już na etapie projektowym – w 1975 roku nagrodzono go prestiżowym wyróżnieniem "Sześcian roku", a po otwarciu – tytułem "Mister Warszawy 1980".

• Czytaj też: Warszawa ma nowy zabytek. "Łupiny" przypominają operę w Sydney

Obiekt uznawany jest za jedną z ostatnich tak znaczących budowli na terenie Warszawy utrzymanych w duchu modernizmu oraz jeden z nielicznych przykładów polskiej odsłony brutalizmu. Jego monumentalna, geometryczna bryła, surowa forma i świadoma rezygnacja z ozdobników to cechy charakterystyczne, wpisujące się w nurt światowych trendów lat 70.

Warszawskie dziedzictwo

Wpis do rejestru zabytków potwierdza wyjątkowość "Universusa". To godna reprezentacja ówczesnych trendów architektonicznych, zamkniętych w ramach socjalistycznego budownictwa usługowego, w dużej mierze skupionego na funkcjonalności.

Dzięki decyzji konserwatorskiej budynek, będący przykładem architektury późnego PRL-u będzie chroniony, a jego historia i walory jeszcze mocniej zapiszą się na kartach warszawskiej historii.